22/10/2023
Vẻ đẹp riêng có của những cọn nước ở vùng cao Nghệ An
(Baonghean.vn) - Ở miền Tây xứ Nghệ, bên những dòng sông xanh biếc uốn lượn trải dài theo các cánh đồng màu mỡ là những chiếc cọn nước làm nên nét đặc trưng của vùng đất non cao này.
Cọn nước có từ lâu đời ở Quế Phong, Quỳ Châu, Tương Dương, Con Cuông... gắn liền với phương thức canh tác truyền thống của người vùng cao Nghệ An. Ở những nơi sông, suối có dòng chảy thấp so với ruộng canh tác, thay vì ngăn sông, đắp đập, người dân địa phương làm ra cọn nước và mượn sức nước để tưới tiêu cho đồng ruộng. Ảnh: Đình Tuyên
Cọn nước được làm hoàn toàn thủ công, tận dụng những vật liệu có sẵn từ tự nhiên, đã trở thành nét đặc trưng riêng có của người dân vùng cao. Tùy thuộc vào kích thước cọn nước để xác định độ dài tương ứng và số lượng của các nan cọn. Nan cọn được nối với trục quay thành khung vững chắc bằng cách đục lỗ khéo léo trên thân trục tương ứng với số nan sao cho vừa khít, sau đó, cố định bằng những sợi dây mây, dây rừng dẻo dai. Ảnh: Đình Tuyên
Quanh vành khung cọn được đặt các cánh quạt đan từ phên tre để cản nước, tạo lực đẩy guồng quay. Ảnh: Đình Tuyên
Ông Sầm Văn Thành ở xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu cho biết: "Hằng năm cứ đến đầu vụ đông xuân (khoảng tháng 12 âm lịch) người dân lại sửa hay làm lại cọn nước để chuẩn bị phục vụ tưới tiêu cho vụ mới. Để hoàn thành 1 chiếc cọn nước người dân phải làm liên tục trong vòng 2 tuần và thường những nhà có ruộng gần nhau thì làm chung 1 cọn nước. Nhiều cọn nước được dựng ở gần nhau, cái nọ nối tiếp cái kia tạo thành một cụm". Ảnh: Đình Tuyên
Những chiếc cọn nước phục vụ nước tưới cho các cánh đồng ruộng, góp phần đem lại mùa vụ tốt tươi. Ảnh: Đình TuyênNiềm vui được mùa của người nông dân bên cọn nước.Ở xã Yên Hòa (Tương Dương), nét đặc trưng nơi đây chính là hệ thống gần 50 cọn nước nằm dọc khe Chà Hạ. Ngoài việc lấy nước tưới tiêu cho ruộng đồng thì hệ thống cọn nước dày đặc nơi đây đã tạo nên cảnh quan sinh động và hấp dẫn, thể hiện sự sáng tạo trong lao động, sản xuất mang đậm bản sắc vùng cao. Bên những cọn nước, người dân địa phương quăng chài đánh cá. Hình ảnh giản dị gợi lên nhịp sống yên bình vùng non cao. Những chiếc cọn nước gắn liền với đời sống của nhiều thế hệ người dân vùng cao, chứa đựng biết bao tâm huyết và trí tuệ của đồng bào dân tộc. Chính vì thế, bảo tồn những vòng quay của cọn nước là góp phần lưu giữ bản sắc văn hóa của đồng bào các dân tộc miền núi xứ Nghệ.